กศน.จังหวัดน่าน จัดโครงการวิจัยเพื่อท้องถิ่น การพัฒนาระบบการจัดการน้ำให้เพียงพอต่อภาคการเกษตร และน้ำอุปโภคบริโภค ของชุมชนลุ่มน้ำแม่จริม บ้านบอน บ้านฝาย บ้านก้อ หมู่ 1-3 ตำบลแม่จริม อำเภอแม่จริม จังหวัดน่าน
นายปัณณพงศ์ ท้าวอาจ ผอ.สำนังาน กศน.จังหวัดน่านเปิดเผยว่า สำนังาน กศน.จังหวัดน่านจัดโครงการวิจัยเพื่อท้องถิ่น การพัฒนาระบบการจัดการน้ำให้เพียงพอต่อภาคการเกษตร และน้ำอุปโภคบริโภค ของชุมชนลุ่มน้ำแม่จริม บ้านบอน บ้านฝาย บ้านก้อ หมู่ 1-3 ตำบลแม่จริม อำเภอแม่จริม จังหวัดน่าน เพื่อเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมของคนในชุมชน 3 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านบอน บ้านฝาย และบ้านก้อ ต.แม่จริม อ.แม่จริม จ.น่าน เพิ่มการเรียนรู้และการถ่ายทอดศาสตร์พระราชาและหลักการทรงงานของในหลวงรัชกาลที่ 9 โดยการกระทำผ่านกระบวนการวิจัยชุมชนที่สร้างความรัก ความสามัคคี ปรองดอง สมานฉันท์ในชุมชนและระหว่างชุมชน ด้านการบริหารจัดการน้ำลุ่มน้ำแม่จริม เพื่อให้ชุมชนได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันมือระหว่างเครือข่ายและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเข้าร่วมในทีมวิจัยชุมชน ประกอบด้วยคณะครู กศน.อำเภอแม่จริม ชาวบ้านชุมชนลุ่มน้ำแม่จริม วิทยากรกระบวนการของ สกว.น่าน เจ้าหน้าที่โครงการขยายผลโครงการหลวงแม่จริม เจ้าหน้าที่อุทยาแห่งชาติดอยภูคา เจ้าหน้าที่หน่วยอนุรักษ์จัดการต้นน้ำแม่จริม และองค์การบริหารส่วนตำบลแม่จริม การเรียนการสอนของครูที่เน้นชุมชนเป็นสำคัญ โดยผ่านกระบวนการวิจัย เพื่อสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ (PLC)เหตุผลและความจำเป็น
ในอดีตที่ผ่านมาชุมชนใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำลำห้วยแม่จริม เพื่อการอุปโภคบริโภคและเพื่อการเกษตร รวมทั้งใช้เป็นแหล่งอาหารของชุมชนเป็นหลัก ยังไม่ประสบปัญหาใดๆ เนื่องจากจำนวนครัวเรือนและประชากรในชุมชนยังมีน้อย ทรัพยากรป่าไม้แหล่งต้นน้ำยังอุดมสมบูรณ์ ไม่มีการปลูกพืชเชิงเดี่ยว ปริมาณน้ำในแต่ละลำห้วยมีปริมารเพียงพอและไหลตลอดทั้งปี ตั้งแต่แต่ในปี พ.ศ.2547 เป็นต้นมา สถานการณ์น้ำของชุมชนเริ่มประสบกับปัญหาในหลายๆด้าน โดยเฉพาะปัญหาการจัดการน้ำด้วยระบบประปาภูเขาที่ใช้น้ำในพื้นที่ลำห้วยเดียวกัน 3 หมู่บ้าน ปริมาณน้ำไม่เพียงพอต่อความต้องการของชุมชน โดยเฉพาะฤดูแล้ง ช่วงเดือนมีนาคม – พฤษภาคม ของทุกปี สาเหตุสำคัญมาจากความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรป่าไม้แหล่งต้นน้ำลดลงมาก เนื่องจากการแผ่วทางป่าเพื่อการเพาะปลูก ไร่ข้าวโพด ของชุมชนทั้ง ๓ หมู่บ้านในเขตลุ่มน้ำแม่จริม ส่งผลให้ลำห้วยน้อยใหญ่หลายสายของลุ่มน้ำแม่จริมเริ่มเหือดแห้ง ปริมาณน้ำลดลง ไม่มีน้ำไหลตลอดทั้งปีเหมือนเดิม
นางเพชรรัตน์ แก้วเหล่ายูง ผอ.กศน.อำเภอแม่จริม กล่าวเพิ่มเติมอีกว่า จากปัญหาข้างต้น ชุมชนได้มีการจัดตั้งคณะกรรมการเพื่อแก้ไขปัญหาการบริหารจัดการน้ำ ซึ่งประกอบด้วยปัญหาสำคัญๆ ของชุมชน คือ ปัญหาการบริหารจัดการแหล่งต้นน้ำ การบริหารจัดการระบบจ่ายน้ำประปาภูเขา การบริหารจัดการชุมชนแบบมีส่วนร่วมในเรื่องการใช้น้ำระบบประปาภูเขา และความไม่เข้าใจของชุมชนในข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำของชุมชน ผู้นำชุมชน ทีมงานคณะกรรมการเพื่อแก้ไขปัญหาการบริหารจัดการน้ำได้ร่วมกันทำงานทั้ง 3 หมู่บ้าน ในเขตลุ่มน้ำแม่จริม ต่างเห็นความสำคัญในการใช้แหล่งน้ำร่วมกัน โดยผ่านกระบวนการคิดวิเคราะห์สภาพปัญหาร่วมกันเพื่อหารูปแบบแนวทางอนุรักษ์ทรัพยากรแหล่งน้ำร่วมกันทั้ง 3 หมู่บ้าน จึงเกิดเป็นทีมวิจัยลุ่มน้ำแม่จริมร่วมกันเพื่อร่วมกันแก้ไขปัญหาการบริหารจัดการน้ำในชุมชนร่วมกัน ให้เกิดประโยชน์สูงสุดและยั่งยืนของชุมชน โดยใช้ชุมชนเป็นฐานเพื่อศึกษาวิเคราะห์สภาพปัญหาและกำหนดแนวทางการบริหารจัดการน้ำให้เหมาะสม สอดคล้องกับสภาพบริบทชุมชน
สร้างความรู้ ความเข้าใจ ความตระหนักให้กับประชาชนในชุมชนลุ่มน้ำแม่จริม เกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำ โดยผู้บริหาร กศน.อำเภอแม่จริม รับนโยบายเร่งด่วนเพื่อร่วมขับเคลื่อนยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศ ตามยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนากำลังคน การวิจัย และนวัตกรรม เพื่อสร้างขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ จากหน่วยงานต้นสังกัด และนำไปสู่การประชุมทีมงาน คณะ ครู กศน.อำเภอแม่จริม เพื่อร่วมวางแผนและกำหนดเป้าหมายประสานหน่วยงานเครือข่าย (สกว.น่าน) เพื่อวางแผนงาน/โครงการ กำหนดเป้าหมายโดยผ่านกระบวนการวิจัยประสานงานพื้นที่กลุ่มเป้าหมาย โดยคัดเลือกตัวแทน กลุ่มยางพารา กลุ่มเยาวชน กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มผู้นำชุมชน กลุ่มออมทรัพย์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อชี้แจงวัตถุประสงค์ และวิธีการดำเนินงานวิจัย การสร้างทีมวิจัย เพื่อทำแผนงานโครงการวิจัยชุมชนร่วมกันการวิเคราะห์ชุมชน โดยให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็น วิเคราะห์ปัญหาชุมชน จนได้ปัญหาของชุมชนคือ การบริหารจัดการน้ำของชุมชนบ้านบอน แต่บ้านบอนอยู่ปลายน้ำ ซึ่งใช้น้ำร่วมกับชุมชนบ้านฝาย (กลางน้ำ) และบ้านก้อ (ต้นน้ำ)สร้างความเข้าใจระหว่างชุมชนทั้ง 3 หมู่บ้าน ได้แก่บ้านบอน บ้านฝาย และบ้านก้อ ตำบลแม่ จริม อำเภอแม่จริม จังหวัดน่าน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อชี้แจงวัตถุประสงค์ วิธีการดำเนินงานวิจัย เพื่อรับฟังข้อเสนอแนะต่อการทำงานวิจัย การวิเคราะห์ชุมชนทั้ง 3 หมู่บ้าน โดยการเก็บรวบรวมข้อมูล จากการสอบถาม สัมภาษณ์ การแลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างชุมชน และรวบรวมความรู้ในระดับชุมชนเรื่องทรัพยากรธรรมชาติ ดิน น้ำ ป่า แหล่งน้ำต้นทุน และทบทวนการจัดการน้ำในระดับครัวเรือนและระดับชุมชนทั้ง 3 หมู่บ้าน ตั้งแต่อดีต – ปัจจุบัน
การบริหารจัดการน้ำทั้งปริมาณและคุณภาพอย่างเป็นรูปธรรมทั้งในระยะสั้นและระยะยาว โดยทั้งหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน ผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย และชุมชนในลุ่มน้ำแม่จริม ได้ร่วมกันทบทวนและพัฒนารูปแบบกระบวนการจัดการน้ำบางส่วนให้มีความเหมาะสมกับปัจจุบัน ด้วยแนวคิดของนโยบายที่ตั้งอยู่บนฐานแห่งความเป็นจริง และสามารถปฏิบัติได้โดยอาศัยข้อมูล ความรอบรู้ และสติปัญญาของผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่ายที่เข้าใจในรากเหง้าแห่งปัญหา ซึ่งการจัดการน้ำควรมีกลไกสำคัญได้แก่ การมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายในการทำงานแบบร่วมด้วยช่วยกันคิด ช่วยกันหารูปแบบและวิธีดำเนินการแก้ปัญหาต่าง ๆ แบบบูรณาการในทุกมิติเสมอ จึงจะบังเกิดผลสัมฤทธิ์อย่างยั่งยืนโดยไม่เกิดความขัดแย้งในสังคมโดยกำหนดแผนการผลักดันงานวิจัยการจัดการน้ำลุ่มน้ำแม่จริม การทำงานวิจัยและขอความร่วมมือวิเคราะห์ปัญหาชุมชนบ้านบอนร่วมกันสร้างความเข้าใจระหว่างชาวบ้าน 3 ชุมชน คือ บ้านบอน บ้านฝาย และบ้านก้อ ตำบลแม่จริม อำเภอแม่จริม จังหวัดน่าน ต่อไป
**********************
ประสิทธิ์ สองเมืองแก่น จ.น่าน โทร.084-8084888
